Dzień 14 maja 2023 roku zapisze się złotymi literami na kartach historii Cerkwi prawosławnej w Polsce oraz naszej Ojczyzny. Po ponad dziesięciu latach niełatwych starań o samo pozwolenie na wzniesienie prawosławnej świątyni w Warszawie, i niespełna ośmiu latach po poświęceniu kamienia węgielnego, dzięki pełnej miłości pomocy Stwórcy, a także wielu wysiłkach, tytanicznych trudach Jego Eminencji metropolity Sawy, poświęcenie cerkwi Hagia Sophia w Warszawie stało się faktem.

Jest to pierwsza budowa od ponad stu lat, prawosławnej świątyni w Warszawie, która stanowi kopię owianego światową sławą bizantyjskiego cudu sztuki z VI w. – konstantynopolitańskiej Hagii Sophii. Z całą pewnością nie pomyli się ten, kto określi ją duchową i architektoniczną kontynuatorką swego pierwowzoru. Dzięki Opatrzności Bożej modlitwa w cerkwi Mądrości Bożej nigdy nie zamilknie. W sercu Europy, w cerkwi Hagia Sophia dźwięk dzwonów i prawosławnej Liturgii rozbrzmiewa doniośle na chwałę zmartwychwstałego Pana.

W zamyśle inicjatora budowy cerkwi w Warszawie, Jego Eminencji metropolity Sawy, świątynia powstała jako pomnik pamięci i hołdu ofiarom wywózek, obozów, Sybiru, Katynia, Miednoje, Talerhofu, Oświęcimia, Dachau, Gross-Rosen, Ravensbrücka, Mauthausen, Akcji „Wisła”, burzenia prawosławnych cerkwi na Chełmszczyźnie i Podlasiu, kampanii wrześniowej, Powstania Warszawskiego, jak też dzieci z prawosławnego sierocińca na warszawskiej Woli zamordowanych w 1944 r. Tym sposobem, mury tej świątyni na zawsze będą świadczyły o naszych przodkach, którzy niejednokrotnie przelewali krew za wierność prawosławiu i miłość do ojczystej ziemi.

Podniosłym uroczystościom w murach cerkwi Hagia Sophia przewodniczył Jego Eminencja Wielce Błogosławiony metropolita Sawa, w asyście wszystkich członków Soboru Biskupów oraz bardzo licznie zgromadzonego duchowieństwa ze wszystkich diecezji naszej Cerkwi.

W słowie powitalnym, Jego Eminencja mocno zaakcentował: Radujmy się i bądźmy wdzięczni Bogu za ten dzień. Przypomina on szlachetny zamiar budowy Domu Bożego, kiedy zachęceni słowami proroka Salomona „zamierzam budować świątynię Imieniu Pana, Boga mego” (1 Krl 5, 19) przystępowaliśmy 24 października 2015 roku do poświęcenia miejsca usytuowanego na polach ursynowskich, u wjazdu do Warszawy, przeznaczonego pod budowę świątyni pw. Św. Sofii-Mądrości Bożej. Następnie, 5 grudnia 2015 roku, Jego Świątobliwość patriarcha Konstantynopola Bartłomiej poświęcił kamień węgielny, a 19 maja 2018 roku ustawiliśmy św. Krzyż na głównej kopule wznoszonej cerkwi, prosząc Boga, aby „zważył na modlitwę sług swoich, wysłuchał wołania i modlitw zanoszonych przed oblicze Jego, aby w nocy i w dzień Jego oczy patrzyły na tę świątynię” (por. 1 Krl 8, 28 – 29). To dzięki pomocy Bożej i gorliwości wynikającej z naszej wiary, możemy dzisiaj radować się osiągnięciami duchowymi i materialnymi, dokonując poświęcenia tej oto cerkwi oraz regularnie sprawować Św. Liturgię, która uświęca człowieka i otaczający go świat, jednoczy go z Bogiem i drugim człowiekiem. Jego Eminencja przypomniał, że drzwi tej cerkwi stają się otwarte dla wszystkich, kto z wiarą, nadzieją i miłością przekraczać będzie jej próg, szukając u Boga wsparcia i pocieszenia w codziennym niesieniu życiowego krzyża.

Po przemówieniu Jego Eminencji przystąpiono do obrzędu poświęcenia cerkwi. W prestole spoczęły relikwie św. św. męczenników dzieci betlejemskich oraz św. męczennika Gabriela.

Tego pamiętnego dnia warszawska świątynia – pomimo swej wielkości – nie była w stanie pomieścić wszystkich pragnących wejść pod jej kopułę. Nie zawiedli prawosławni mieszkańcy stolicy, a także pielgrzymi z całej Polski. Na uroczystości przybyły pielgrzymki autokarowe m.in. z: Wrocławia, Lublina, Białegostoku, Siemiatycz, Bielska Podlaskiego, Hajnówki, Sokółki, Gródka i innych miejscowości.

W trakcie niedzielnych uroczystości śpiewało sześć warszawskich chórów: katedralny pod dyrekcją protodiakona dr. Sergiusza Bowtruczuka, parafii pw. św. Jana Klimaka na Woli, kierowany przez prof. Włodzimierza Wołosiuka, kaplicy św. Grzegorza Peradze dyrygowany przez Annę Czerewacką oraz miejscowy, im. św. Romana Melodosa, prowadzony przez Bogdana Kuźmiuka. Anielskimi głosami Mądrość Bożą wychwalały również dzieci i młodzież pod dyrygenturą Anny Jakoniuk. Obecny był ponadto chór  złożony z zamieszkujących Polskę wiernych Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego. Wykonywane były utwory, w językach: cerkiewnosłowiańskim, polskim, greckim, gruzińskim, achmarskim, aramejskim oraz angielskim.

Podczas nabożeństwa modlitewnie wspominano architekta świątyni śp. Andrzeja Markowskiego.

Podczas uroczystości obecna była m.in. Paulina Malinowska-Kowalczyk, z Kancelarii Prezydenta RP, która w imieniu Andrzeja Dudy odczytała list skierowany do uczestników poświęcenia cerkwi Św. Sofii – Mądrości Bożej w Warszawie. Obecni byli przedstawiciele stołecznych samorządów oraz Korpusu Dyplomatycznego w Warszawie. Kościół rzymskokatolicki reprezentowany był przez biskupa Tadeusza Pikusa, z kolei delegacji Polskiej Rady Ekumenicznej przewodniczył jej prezes biskup Andrzej Malicki. Nie zabrakło również deputowanych skupionych przy Międzyparlamentarnym Zgromadzeniu Prawosławia.

Po przeczytaniu perykopy ewangelicznej homilię wygłosił Jego Ekscelencja arcybiskup Jerzy. Odnosząc się do rangi przeżywanej chwili oraz nieocenionej roli Jego Eminencji na każdym etapie budowy Hagii Sophii, hierarcha zaznaczył: To wielki historyczny dzień, to tryumf męczeńskiej drogi prawosławia w Polsce, która straciła około dwustu świątyń, a dzisiaj odzyskuje dzięki ogromnej, bezwarunkowej i nieustraszonej determinacji naszego Drogiego i Kochanego Zwierzchnika, Ojca i metropolity Sawy. Jego obecność i przewodniczenie tym historycznym uroczystościom jest dowodem na wielką Mądrość Bożą, jest cudem samym w sobie i unaocznieniem naszej prawosławnej wiary w Polsce. Pełnia naszej Cerkwi dziękuje Mu za to, a Bogu, że jest dzisiaj z nami.

Po zakończeniu św. Liturgii, wyraźnie wzruszony metropolita Sawa dziękował w pierwszej kolejności Stwórcy za ten dzień, który bez wątpienia należy do najważniejszych w całej jego 25-letniej posłudze metropolitalnej. W następnej kolejności słowa wdzięczności skierowane zostały na ręce wszystkich, którzy przyczynili się do powstania stołecznej Hagii Sophii, a mianowicie rozpoczynającej budowę firmy Jerzego Krawczyka oraz aktualnie prowadzącej prace, którą kieruje Michał Tymoszewicz. Jego Eminencja serdecznie podziękował również wszystkim sponsorom i ofiarodawcom znanym i nieznanym za ich ofiarność oraz każdemu, kto na co dzień stał na straży budowy nowego Domu Bożego, za ciężką i owocną pracę. Szczególnie zaangażowanym wręczone zostały Ordery św. Marii Magdaleny, listy gratulacyjne oraz pamiątkowe medale wybite na tę okoliczność.

Ciepłe słowa padły pod adresem miejscowego proboszcza i wychowanka Jego Eminencji, ks. mitrata Adama Siemieniuka: Mój Drogi! Podjąłeś się, jako młody kapłan, trudnego, wielkiego dzieła budowy tej wyjątkowej świątyni. Dziękuję Ci Księże Adamie! Teraz wznoś modlitwy za Cerkiew, Ojczyznę i cały świat pod piękną kopułą Pantokratora w Warszawie! Warto dodać, że to właśnie ogromny talent organizacyjny ks. Adama sprawił, że tak młoda parafia działa prężnie, kładąc szczególny nacisk na pracę zarówno z młodzieżą, jak i każdym potrzebującym człowiekiem. Atmosfera panująca w świątyni i życiu parafii jest prawdziwie rodzinna. Na jego ręce Jego Eminencja przekazał cerkwi piękny krzyż ołtarzowy oraz komplet trykerionów i dykerionów.

Zgodnie z decyzją św. Soboru Biskupów PAKP, poświęcenie cerkwi pw. Św. Sofii – Mądrości Bożej w Warszawie, zainaugurowało obchody 100-lecia uzyskania autokefalii Cerkwi prawosławnej w Polsce.

Poświęcenie stołecznej cerkwi zbiegło się z pięknym jubileuszem 25-lecia objęcia tronu metropolitów warszawskich i całej Polski oraz 85. urodzin Jego Eminencji metropolity Sawy, który dzieląc się swymi przeżyciami, na zakończenie uroczystości powiedział: osobiście, wespół ze wszystkimi, kto łączył się w modlitwie, Bogu dziękowałem za 85-lecie swojej ziemskiej wędrówki, pełnej licznych doświadczeń i 25-lecie służby jako zwierzchnik Cewi prawosławnej w Polsce. Dzisiaj dziękuję Bogu za wszystko i dzisiejszy dzień, który jest dla mnie radosnym dniem pośród wspomnianych doświadczeń.

Episkopat, duchowieństwo oraz wierni wznosili doksologię Bogu w Świętej Trójcy za dar życia metropolity i wyboru na tę zaszczytną oraz jednocześnie niezwykle odpowiedzialną i trudną służbę Chrystusowej Cerkwi. Wychwalano Świętą Sofię za mądrość i siły, jakimi obdarzyła naszego Ojca, dzięki któremu stolica Polski wzbogaciła się o jeszcze jeden przybytek Boży.

W imieniu Soboru Biskupów życzenia Jego Eminencji metropolicie Sawie złożył arcybiskup lubelski i chełmski Abel, który w imieniu episkopatu wręczył Jego Eminencji komplet szat liturgicznych oraz album: „Na chwałę Bożą. Działalność zagraniczna metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy w latach 2008-2022”. Cerkiew napełniła się pięknymi bukietami kwiatów i z serca płynącymi słowami życzeń, będącymi wyrazem szczerej wdzięczności metropolicie Sawie za każdy owocny dzień jego arcypasterskiej posługi.

Cesarz Justynian, widząc przed sobą w całej swej okazałości, wzbudzającą podziw Hagię Sophię w Konstantynopolu wzywał do Wcielonej Mądrości Boskiego Logosu: Bogu niech będą dzięki za to, że uczynił nas godnymi doprowadzenia do końca tego wielkiego i świętego dzieła! Nie ulega najmniejszej wątpliwości, iż wielu obecnych tego dnia wiernych ze łzami w oczach kierowało te same słowa do Zbawiciela Chrystusa.

ks. Adam Magruk

zdjęcia: Oleksandr Rudyi